刻意练习: Thế nào là “dụng tâm luyện tập”?

Mỗi ngành nghề đều có những người xuất chúng và sự ưu tú của họ thường được mọi người tung hô là “thiên phú”, “thiên tài”. Nhưng bên dưới vỏ bọc thiên tài ấy đôi khi là sự dụng tâm luyện tập mà chúng ta không thấy được hoặc đơn giản họ không phô bày với thế giới bên ngoài. Một phương pháp luyện tập có tính hệ thống, tư duy chinh phục, năng lực bứt phá chính là đòn bẩy thúc đẩy họ đến đỉnh của sự ưu tú.

刻意练习 là gì?

刻意 /Kèyì/: Tận lực, hết sức, dồn hết tâm trí
练习 /Liànxí/: Luyện tập
刻意练习 /Kèyì liànxí/ hiểu nôm na là bạn luyện tập một cách có ý thức, đặt hết tâm trí sức lực của mình vào mục tiêu để tôi luyện, trau dồi.

Có hai lý luận thường được cho là giống với 刻意练习 (dụng tâm luyện tâm). Một là “có chí thì nên” hàm chỉ người có chi hướng thì làm gì cũng sẽ thành công nhưng dựa trên quan điểm này suy xét thì hàng ngày chúng ta vẫn thấy một bộ phận những người nằm không nhưng vẫn mộng trở thành triệu phú, tỷ phú. Hay những người không ngại đốt tiền vào đầu tư, chứng khoán với những lời hứa hẹn siêu lợi nhuận nhưng nhận lại chỉ là kết quả không ngừng lỗ vốn. Theo lẽ đó, có chí hướng cũng không chắc đưa bạn đến thành công.

Quan điểm thứ hai là “quan điểm 10.000 giờ”: Chỉ cần nỗ lực 10.000 giờ trong lĩnh vực nào đó sẽ trở thành chuyên gia trong lĩnh vực ấy. Tuy nhiên lập luận này chưa chắc đúng bởi cùng làm công việc ấy có người nhanh chóng bứt tốc và thành công nhưng cũng có người dành cả đời lại chẳng tìm thấy thành tựu cho riêng mình.

Điều khiến 刻意练习 (dụng tâm luyện tâm) trở nên khác biệt so với những lý luận khác nằm ở 4 điểm sau:
1) Xác định rõ mục tiêu
2) Duy trì việc luyện tập
3) Kịp thời phản hồi
4) Không ngừng cải tiến

Ví dụ đối với việc học ngôn ngữ, bạn cần ít nhất một năm để xây dựng nền tảng và đạt được ngưỡng cửa trung cấp. Vậy trong ngôn ngữ Trung, để đạt được HSK4 trong 1 năm liệu có thể không? Sẽ không khó nếu bạn ứng dụng đúng phương pháp 刻意练习 (dụng tâm luyện tâm).

• Bước 1: Đầu tiên, bạn cần xác định mục tiêu hợp lý rõ ràng, đó chính là đạt HSK4 trong vòng một năm.
  
• Bước 2: Bắt đầu thực hiện kế hoạch và duy trì luyện tập theo thời khoá biểu lập ra. Ví dụ, bạn dành thời gian buổi sáng luyện phát âm, buổi tối ôn tập lại từ vựng đã học và đọc 1 đoạn văn ngắn. Mỗi tuần dành 2-3 buổi học với giáo viên hoặc luyện nói cùng bạn bè.
  
• Bước 3: Mua 1 cuốn sổ tay, mỗi buổi sáng ghi chép lại từ vựng đã học và kế hoạch học tập trong ngày. Học tập cũng là một việc ngược lại với bản tính “hưởng thụ” của con người, vì vậy muốn kiên trì thực hiện thì cũng cần có một số nghi thức.
  
  Mỗi buổi sáng trước khi học bài mới, bạn cần có sự phản hồi đối với việc học của mình như hôm qua mình đã học gì, bài hôm qua đã nhớ hết chưa? Khi hệ thống lại kiến thức đã học và nắm chắc lượng kiến thức bạn đang có, bạn sẽ cảm thấy có động lực, tâm trạng trở nên tốt và tự tin hơn. Hoặc nếu như thấy bản thân vẫn còn nhớ nhớ quên quên, có điểm chưa nắm chắc thì cần phải xem lại bài và điều chỉnh cách học cho hiệu quả hơn.
  
• Bước 4: Sau bước 3 phản hồi sẽ cho bạn biết những điểm tốt cần phát huy hay những điểm chưa tốt cần cải thiện trong quá trình học. Ví dụ bạn phải điều chỉnh lượng từ vựng hoặc lượng kiến thức cho phù hợp với khả năng ghi nhớ của bản thân, hay cần phải chèn thêm một chút giải trí xen kẽ với những buổi học khô khan như thế nào để tránh nản chí và ngán ngẩm tiếng Trung.

Nếu bạn muốn vận dụng phương pháp này vào kì thi năng lực Hán ngữ HSK thì cũng tương tự những bước trên. Ban đầu cần xác định mục tiêu của kì thi này, chỉ cần đạt điểm số tối thiểu 180 hay bạn có mục tiêu điểm số cao hơn. Bước thứ hai là xây dựng một thời khoá biểu luyện tập để duy trì, ví dụ mỗi tuần học bao nhiêu giờ, học bao nhiêu từ, làm bao nhiêu đề. Bước thứ ba là kịp thời phản hồi, như việc bạn nên định kì làm đề thi thử mỗi tuần, xem thử điểm số có tăng hay không. Bước cuối cùng là tổng kết những câu sai và thiếu sót cần cải thiện.

4 giai đoạn bạn phải trải qua khi dụng tâm luyện tập

Một người từ bắt đầu dụng tâm luyện tập đến bước thành danh đều đi qua 4 giai đoạn này:

1) Thấy hứng thú
2) Trở nên nghiêm túc
3) Dốc sức
4) Khai phá sáng tạo

Làm bất kì việc gì, chúng ta đều cần có hứng thú để bắt tay vào làm. Nhưng đôi khi cảm hứng không phải tự động có mà chúng ta cần có ý thức khai phá, tạo sinh nguồn động lực. Như làm gì có ai lại hứng thú với việc giảm cân? Chỉ là chúng ta nghĩ đến hình ảnh bản thân sau giảm cân sẽ khoẻ đẹp như thế nào từ đó mới đủ hứng thú để tập luyện thể thao, cải thiện vóc dáng. Hay thời gian đằng đẵng trên ghế nhà trường, mấy ai muốn lao vào những cuộc thi đầy áp lực, nhưng nghĩ đến viễn cảnh tương lai mà ngộ rằng chỉ có thi cử, truy cầu học vấn mới giúp ta nâng cao năng lực, mở rộng cơ hội nghề nghiệp tương lai, thế là lại có ngay hứng thú và động lực thức khuya dậy sớm, chăm chỉ học hành.

Hoặc giả như trẻ con, thường được ba mẹ đầu tư với rất nhiều môn học trải dài từ hoạt động thể chất đến bộ môn nghệ thuật. Thông qua việc thử và trải nghiệm đa dạng bộ môn, các bé nhỏ sẽ tìm được sự hứng thú của riêng mình ở một số môn học nhất định. Và đây là tiền đề cho sự đầu tư dài hạn của ba mẹ đối với tương lai con cái.

Sau khi có hứng thú, giai đoạn hai là “trở nên nghiêm túc”. Làm thế nào mới được xem là nghiêm túc? Câu trả lời chính là áp dụng cho bản thân một lịch trình hay một thời khoá biểu phù hợp để rèn luyện sự kiên trì.

Thông qua sự kiên trì tạo lập thói quen, bạn sẽ bước vào giai đoạn ba là “dốc sức”. Đây là giai đoạn bứt tốc chạy nước rút hoàn thành mục tiêu cụ thể. Đánh một tiếng trống, dũng khí tăng lên; đánh hai tiếng trống, dũng khí suy giảm; đánh ba tiếng trống, dũng khí không còn. Do đó, đã có mục tiêu cụ thể, bạn cần hạn định thời gian cho mục tiêu để nâng cao hiệu quả tối đa, và khi đạt được mục tiêu ấy, bản thân sẽ lại thả về trạng thái duy trì, sau sẽ lên tiếp kế hoạch cho mục tiêu mới. Chúng ta có thể thấy, giai đoạn 2 và 3 giữ vai trò tương hỗ, thay thế cho nhau xuyên suốt hành trình luyện tập.

Giai đoạn cuối cùng là “khai phá sáng tạo”. Bước vào giai đoạn này, thiên phú thể hiện ra chính là những khảo nghiệm tổng hợp từ toàn bộ năng lực được chui rèn trong thời gian dài kết hợp cùng vận may của một người. Ví như tất cả mọi người đều học ngôn ngữ theo cùng phương pháp truyền thống, nhưng với sự am hiểu, đổi mới trong lối suy nghĩ, một người sáng tạo ra cách học mới, thú vị hơn, hiệu quả hơn, họ sẽ trở thành chuyên gia trong lĩnh vực này.

刻意练习 (dụng tâm luyện tâm) có thể áp dụng vào mọi khía cạnh từ công việc đến cuộc sống đời thường của chúng ta. Con người có tiềm lực vô hạn, chỉ cần thử làm, thử đi bước đầu tiên, thử đặt viên gạch đầu tiên biết đâu nhìn lại ta đã có hành trình vạn dặm, đã xây nên toà thành tri thức bề thế.

Nên là, hỡi các bạn trẻ, ưu điểm lớn nhất của chúng ta là tuổi trẻ, chúng ta có thời gian, có nhiều cơ hội để thử, để sai và để học. Dành 12 năm ngồi trên ghế nhà trường, 4 năm đại học để chui rèn mài dũa và hình thành những thói quen tốt, bạn sẽ có cơ hội trở thành những chuyên gia đầu ngành, những tinh anh trong linh vực mà bạn theo đuổi.

Còn các bạn lớn hơn một chút, chúng ta cũng không nên vì tuổi tác mà dừng bước ở giai đoạn hiện tại. Chỉ cần bạn muốn, đầu tư thời gian, ra sức luyện tập, vẫn có thể thay đổi “chất” và trở nên ưu tú hơn. Mọi việc không bao giờ là quá muộn, nếu như chúng ta chịu bắt đầu.

Thực hiện
LEA