THƠ KHÔNG CHỈ ĐỂ NGÂM MÀ CÒN DÙNG ĐỂ MỞ KHOÁ

Dọc theo lịch sử các triều đại, Trung Quốc có cho mình “bộ sưu tập” đa dạng các mẫu khoá cổ đi từ đơn giản đến phức tạp. Trong đó, “khoá thơ” là một trong số kiểu khóa đặc sắc và chứa đựng giá trị tinh hoa văn hoá, nghệ thuật của cổ nhân.

Cùng Hoa Lạc ngược dòng thời gian tìm hiểu mẫu khóa vô cùng độc đáo này nhé! 

Ổ KHOÁ THƠ LÀ GÌ? 

藏诗锁 /Cáng shī suǒ/: TẠNG THƠ TOẢ, được hiểu nôm na là “khoá thơ” hoặc “khóa thơ Tây Tạng”. 

“Khoá thơ” được cho là xuất hiện vào thời kỳ nhà Thanh (1644–1912), là loại ổ khoá dùng thơ làm mật khẩu, tương tự như khóa mật mã thời hiện đại. “Khoá thơ” không có chìa khoá, thường mang dạng hình trụ ngang với 3 đến 5 vòng xoay (có loại 7 vòng xoay sẽ hiếm hơn) làm bằng đồng hoặc sắt, sở hữu thiết kế tinh xảo và cơ chế khóa phức tạp. Trên mỗi vòng xoay của khoá đều được khắc các chữ Hán. Mật khẩu của dạng khoá này là một câu thơ 3 – 7 chữ (phụ thuộc vào số vòng xoay của khoá), chỉ có người thợ khoá và chủ nhân ổ khoá biết. “Khoá thơ” được mở bằng cách xoay các chữ trên vòng để tạo thành câu thơ đúng.

“Khoá thơ” 5 chữ thường được sử dụng nhất 

“Khoá thơ” 3 chữ 

Vào thời Thanh, việc sử dụng thơ ca trong các thiết kế nghệ thuật và đồ vật vô cùng phổ biến, góp phần tôn vinh văn hóa, nghệ thuật của triều đại. “Khoá thơ” được sử dụng rộng rãi trong nhiều gia đình đương thời, đặc biệt là các gia đình quý tộc và tầng lớp tri thức. Ngoài chức năng bảo vệ tài sản, “khoá thơ” còn được xem như một món đồ trang trí tinh tế, thể hiện gu thẩm mỹ và học vấn của chủ nhân. 

TÍNH NGHỆ THUẬT VÀ GIÁ TRỊ VĂN HOÁ 

Sở dĩ “khoá thơ” được xem là một tác phẩm nghệ thuật vì nó được chế tác thủ công vô cùng cầu kỳ, mỗi chiếc khóa là sự kết hợp giữa tay nghề chạm khắc tinh xảo của nghệ nhân và các hoa văn, động vật, nhân vật đủ loại biểu trưng cho những ý nghĩa, triết lý riêng biệt. Đôi khi nó cũng gửi gắm cả những lời chúc phúc tinh tế và đầy ý vị. 

Không dừng lại ở tính thẩm mỹ, “khoá thơ” còn được xem là biểu tượng văn hóa độc đáo. Những chiếc “khoá thơ” ngoài sắm vai là một ổ khóa thông thường còn được biếu tặng trong các nghi lễ trọng đại như cưới hỏi, sinh nhật, hoặc làm vật phẩm trang trí mang ý nghĩa chúc phúc. Mỗi chiếc khoá là một thông điệp về sự may mắn, an lành và thịnh vượng, gắn kết người sử dụng với các phong tục truyền thống qua từng chi tiết nhỏ nhặt được trạm trổ trên mặt khoá hay bài thơ lồng ghép vào mật mã.

Ở mỗi chiếc “khóa thơ”, người ta không chỉ nhìn thấy giá trị của một cổ vật mà còn là dáng hình của một thời lịch sử vàng son. Nó là minh chứng sống động cho sự khéo léo, trí tuệ và tâm hồn nghệ thuật của cổ nhân. “Khoá thơ” theo thời gian đã trở thành di sản vừa có giá trị sưu tầm vừa giữ vai trò truyền cảm hứng cho thế hệ sau hay bất cứ ai yêu nghệ thuật và văn hóa Trung Hoa xưa. 

Nhóm thực hiện
Hoa Lạc