Suy ngẫm về ‘được’ và ‘mất’ qua câu chuyện Tái ông thất mã (塞翁失马)

塞翁失马 /sāi wēng shī mǎ/, Tái ông thất mã là một thành ngữ bốn chữ nổi tiếng, xuất phát từ một điển tích trong Hoài Nam Tử (淮南子), một tác phẩm triết học cổ của Trung Quốc. Thành ngữ này được dùng để chỉ một sự việc tưởng chừng là xui xẻo, nhưng sau đó lại mang đến một kết quả tốt đẹp. Triết lý sâu sắc của thành ngữ là “trong cái rủi có cái may” và “đừng vội phán xét một sự việc chỉ dựa vào bề ngoài.”

• 塞 /sāi/: Nghĩa là “biên ải,” “cửa ải” hoặc “biên giới.”
• 翁 /wēng/: Nghĩa là “ông lão,” “ông cụ.”
• 失 /shī/: Nghĩa là “mất đi,” “thất lạc.”
• 马 /mǎ/: Nghĩa là “ngựa.”

Khi kết hợp lại, 塞翁失马 (Tái ông thất mã) có nghĩa đen là “ông lão ở biên ải bị mất ngựa.”

Mất ngựa hay được ngựa?

Câu chuyện kể vềmột ông lão sống ở vùng biên cương. Ngày nọ, con ngựa của ông bỗng nhiên bỏ đi sang phía đất của người Hồ (một tộc người phương Bắc). Hàng xóm đến an ủi, chia buồn, nhưng ông lão không tỏ ra buồn bã mà chỉ nói: “Biết đâu đây lại là điều tốt?”

Vài tháng sau, con ngựa cũ của ông đột ngột trở về, và dẫn theo một con ngựa Hồ quý giá khác. Hàng xóm lại đến chúc mừng, nhưng ông lão vẫn điềm tĩnh và nói: “Biết đâu đây lại là điều xấu?”

Quả thật, con trai ông lão rất thích con ngựa mới và thường cưỡi nó. Một hôm, anh ta bị ngã ngựa và gãy chân. Hàng xóm lại đến an ủi, nhưng ông lão không buồn bã mà nói: “Biết đâu đây lại là điều tốt?”

Một năm sau, quân Hồ tràn sang cướp phá. Tất cả những người trai tráng khỏe mạnh đều phải ra trận, rất nhiều người đã hy sinh. Riêng con trai ông lão vì bị gãy chân nên không phải đi lính, nhờ vậy mà thoát chết.

Học gì từ câu chuyện của ông lão mất ngựa ở biên ải?

Thành ngữ này dạy chúng ta một triết lý sống quan trọng: 祸兮福所倚，福兮祸所伏 (Hoạ hề phúc sở ỷ, phúc hề hoạ sở phục), nghĩa là “trong hoạ có phúc, trong phúc có hoạ.”

Nó nhắc nhở chúng ta rằng cuộc sống luôn biến đổi, một sự việc tưởng chừng tồi tệ có thể mở ra những cơ hội mới, và ngược lại. Chìa khóa an yên trong một cuộc đời muôn mặt, hóa ra không đâu khác ngoài sự bình thản.

1. Đừng vội phán xét một sự việc

Cuộc sống không phải lúc nào cũng đơn giản như trắng và đen. Một việc tưởng chừng tồi tệ như mất việc, thất bại trong một dự án, hay bỏ lỡ một cơ hội… có thể mở ra một cánh cửa mới mà bạn chưa từng nghĩ đến. Ngược lại, một thành công rực rỡ cũng có thể dẫn đến sự tự mãn và những rủi ro tiềm ẩn.

Bài học từ câu chuyện 塞翁失马 dạy chúng ta một thái độ sống: bình tĩnh và khách quan trước mọi biến cố. Thay vì chìm đắm trong cảm xúc tiêu cực hay tự đắc quá mức, hãy dành thời gian để quan sát, suy nghĩ và tìm kiếm những cơ hội mới.

2. Chấp nhận sự vô thường và sống lạc quan

Cuộc sống là một dòng chảy không ngừng. Ngày hôm nay có thể là một thử thách, nhưng ngày mai có thể mang đến một món quà bất ngờ. Triết lý này giúp ta chấp nhận rằng mọi thứ đều có thể thay đổi, và không có gì là vĩnh viễn.

Khi hiểu được điều này, chúng ta sẽ không còn quá lo sợ thất bại hay quá tự phụ trước thành công. Thay vào đó, chúng ta sẽ sống một cách điềm đạm, lạc quan và mạnh mẽ hơn để đối mặt với mọi thử thách.

3. Thấy được bức tranh toàn cảnh

Giống như ông lão trong câu chuyện, chúng ta thường chỉ nhìn thấy một phần của sự việc ở thời điểm hiện tại. Nhưng cuộc đời là một chuỗi mắt xích dài. Thất bại hôm nay có thể là bước đệm cho thành công lớn hơn trong tương lai. Việc con trai ông lão bị gãy chân hóa ra lại cứu sống anh ta khỏi chiến tranh, một kết quả không ai có thể đoán trước.

Cuối cùng, mỗi trải nghiệm, dù là thất bại cay đắng hay thành công rực rỡ, đều là một phần của cuộc sống. Triết lý 塞翁失马 (Tái ông thất mã) của người Trung Hoa giúp ta nhận ra giá trị đích thực không nằm ở những gì ta đạt được, mà ở sự uyển chuyển khi đối mặt với những mất mát và thăng trầm.

Nhìn nhận cuộc sống bằng một tầm nhìn rộng thay vì chỉ tập trung vào những điều đang hiển hiện trước mắt, hãy tin tưởng mọi trải nghiệm đều có ý nghĩa và đóng vai trò quan trọng trong bức tranh tổng thể mang tên ‘cuộc đời’!

Thực hiện: Hoa Lạc