Đến thăm Thiên Nhất Các (天一阁), kho tàng tri thức giữa lòng Ninh Ba

Tọa lạc tại thành phố Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, Thiên Nhất Các (天一阁 /Tiān yī gé/) không đơn thuần là một thư viện mà còn như một bảo tàng sống động, lưu giữ gần 500 năm lịch sử, văn hóa của đất nước tỷ dân Trung Hoa.
Hành trình lịch sử của một biểu tượng văn hóa
Ninh Ba, một thành phố giàu truyền thống lịch sử và văn hóa tại tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, nổi tiếng với sự phát triển của nền học thuật và là quê hương của nhiều học giả lỗi lạc như Vương Dương Minh, Hoàng Tông Hy (2 nhà tư tưởng có ảnh hưởng lớn đến nền Triết học Trung Quốc).
Bên cạnh đó, truyền thống sưu tầm sách cũng là một nét đặc trưng của người dân Ninh Ba. Họ không chỉ yêu thích đọc sách mà còn coi việc sưu tầm sách là một niềm tự hào, là một cách để xây dựng “di sản” cá nhân. Vì vậy, không ngạc nhiên khi Ninh Ba cũng là nơi ra đời của Thiên Nhất Các (天一阁 /Tiān Yī Gé/), thư viện gia tộc lâu đời nhất Trung Quốc.

Thiên Nhất Các được xây dựng cách đây hơn 450 năm, là thư viện cổ nhất còn tồn tại ở châu Á và là một trong ba thư viện tư nhân lâu đời nhất trên thế giới. Thư viên có kiến trúc 1 lầu, 2 tầng, phía trước có hồ Thiên Nhất Trì thông với Nguyệt Hồ.
Tên gọi Thiên Nhất Các (天一阁 /Tiān Yī Gé/) mang ý nghĩa sâu sắc, trong đó “Thiên” (天) nghĩa là trời, “Nhất” (一) nghĩa là một, “Các” (阁) nghĩa là lầu, toà nhà. “Thiên Nhất” thể hiện khái niệm về sự thống nhất vũ trụ, được mô tả đầu tiên trong chú giải của nhà Hán về Kinh dịch.
Theo thuật giả kim của Trung Quốc, “Thiên Nhất” gắn với nguyên tố Thủy (水 – nước), vì vậy người ta tin rằng đặt tên là “Thiên Nhất” sẽ giúp bảo vệ thư viện khỏi hỏa hoạn (nước có tác dụng khắc chế lửa trong ngữ hành). Việc đặt thư viện gần hồ nước cũng chính nhằm mục đích hóa giải hoả khí, bảo toàn các đầu sách khỏi nguy cơ bén lửa.

Được xây dựng từ năm 1561 đến năm 1566, Thiên Nhất Các ban đầu là nơi ở của Phạm Khâm (范钦), Hữu thị lang Binh bộ dưới triều nhà Minh. Với niềm đam mê sưu tầm sách vở, ông đã biến nơi đây thành một “kho tàng” tri thức đúng nghĩa.
Từ sách sử, tác phẩm văn học kinh điển cho tới các tuyển tập thơ văn đương thời đều có mặt trong “bộ sưu tập” của vị quan này. Ngoài ra, những cuốn sách được tặng bởi bạn bè và các bản thảo tự tay ông chép cũng góp mặt, qua đó góp phần tạo nên một Thiên Nhất Các “đồ sộ” về mặt tri thức khi sở hữu tới 70.000 cuốn sách vào thời điểm Phạm Khâm qua đời.

Trải qua hàng trăm năm, Thiên Nhất Các đã chứng kiến nhiều thăng trầm lịch sử. Thư viện đã từng bị tàn phá trong các cuộc chiến tranh và thiên tai, nhưng nhờ sự quan tâm của các thế hệ người dân Ninh Ba, thư viện đã được trùng tu và bảo tồn để rồi trở thành một điểm đến văn hóa thu hút đông đảo du khách như ngày nay.


Kho tàng tri thức vô giá
Bên trong thư viện, hàng ngàn cuốn sách cổ được sắp xếp trên những giá sách gỗ cao vút, tạo nên một không gian trầm mặc và cổ kính. Bộ sưu tập sách của Thiên Nhất Các vô cùng phong phú, bao gồm các tác phẩm kinh điển của văn học Trung Quốc như “Tứ thư Ngũ kinh”, các bản thảo quý hiếm về lịch sử, địa lý, y học, cùng với các tác phẩm triết học, nghệ thuật và tôn giáo…

Theo thống kê, bảo tàng hiện đang lưu giữ hơn 300.000 đầu sách cổ, bao gồm 22.000 loại sách khác nhau. Trong đó có một lượng lớn là các bản in cổ của thời Minh và các bản viết tay quý hiếm, ngoài ra còn nhiều bản khắc gỗ, hiện vật văn hóa khác như tranh thư pháp, đồ đồng, sứ, đồ gia dụng cổ truyền của người dân Ninh Ba…
Kho tàng của Thiên Nhất Các vừa là tài liệu nghiên cứu quý giá cho các nhà khoa học, vừa là những bằng chứng sống động về lịch sử và văn hóa Trung Hoa cho người đời sau chiêm ngưỡng.

Để bảo vệ những cuốn sách cổ quý giá, Thiên Nhất Các đã áp dụng các biện pháp bảo quản nghiêm ngặt. Nhiệt độ và độ ẩm trong thư viện được kiểm soát chặt chẽ để bảo vệ giấy và mực khỏi bị hư hại. Những cuốn sách của Phạm Khâm, đặc biệt là những cuốn sách ghi chép lịch sử địa phương và các kỳ thi khoa cử, được bảo quản trong điều kiện an ninh vô cùng chặt chẽ. Ngoài ra, các biện pháp phòng chống mối mọt cũng được thực hiện cẩn thận, chẳng hạn như sử dụng gỗ trầm hương thay cho gỗ thường để xua đuổi côn trùng.

Tại Thiên Nhất Các, du khách còn có thể tham quan các triển lãm, tham gia các hoạt động văn hóa như tọa đàm, thảo luận về văn học, nghệ thuật. Đồng thời, thư viện cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động nghiên cứu, bảo tồn và phục chế sách cổ.
Nơi đây đã, đang và sẽ tiếp tục là một nguồn cảm hứng bất tận cho những ai yêu thích sách vở và học thuật. Nếu có dịp đến Ninh Ba, bạn đừng quên ghé thăm Thiên Nhất Các để trải nghiệm một không gian văn hóa độc đáo, đắm mình trong kho tàng kiến thức đồ sộ và cảm nhận sự vĩ đại của truyền thống lịch sử Trung Hoa nhé!
Nhóm thực hiện: Hoa Lạc